Από τον Σεπτέμβριο του 1943 έως τον Ιούλιο του 1944, ενώ οι Γερμανοί συνελάμβαναν και εκτόπιζαν εβραίους σε όλη την Ελλάδα, δεν ελήφθησαν μέτρα εναντίον των εβραίων που ζούσαν στη Ρόδο. Αυτό ησύχασε  τους αρχικούς φόβους τους και έδωσε στα μέλη της εβραϊκής κοινότητας το ψευδή αίσθημα της ηρεμίας και της ελπίδας ότι δεν θα συμβεί τίποτα σοβαρό. Μερικοί  νέοι εβραίοι, διακινδυνεύοντας  τη ζωή τους, τόλμησαν να  ξεφύγουν με επισφαλής  βάρκες προς τις τουρκικές ακτές. Οι υπόλοιποι περίμεναν και ήλπιζαν.

Εν τω μεταξύ, οι Ναζί ετοίμαζαν το σατανικό τους σχέδιο για τον εκτοπισμό και τον αφανισμό των εβραίων. Στα μέσα Ιουλίου του 1944, η γερμανική διοίκηση διέταξε τους εβραίους να κατοικούν αποκλειστικά εντός των ορίων της πόλης της Ρόδου ή στα χωριά Τριάντα, Κρεμαστή και Βιλανόβα (τώρα γνωστό ως Παραδείσι). Αυτά ήταν τα μέρη που είχαν καταφύγει οι Ροδίτες εβραίοι, σε απόσταση όχι περισσότερο από δώδεκα χιλιόμετρα από την πόλη , προκειμένου  να σωθούν από τους βομβαρδισμούς. Λίγες μέρες αργότερα, στις 18 Ιουλίου 1944, ένας Γερμανός αξιωματικός εμφανίστηκε στο σπίτι του προέδρου της εβραϊκής κοινότητας και του είπε ότι, σύμφωνα με τις εντολές του Γερμανού διοικητή, όλοι οι εβραίοι άνω των 16 ετών έπρεπε να εμφανιστούν το επόμενο πρωί στο πρώην αρχηγείο  της Ιταλικής Πολεμικής Αεροπορίας. Έπρεπε να φέρουν μαζί τους τα δελτία ταυτότητάς τους και τις άδειες εργασίας τους. Το γεγονός αυτό, έκανε όλους να πιστέψουν ότι θα συγκεντρωθούν  για να σταλούν για  καταναγκαστική εργασία.

Το επόμενο πρωί, δύο αξιωματικοί των SS, οι οποίοι στάλθηκαν από τον  διοικητή «Rosenberg» από την Αθήνα, αφίχθησαν στο αρχηγείο συνοδευόμενοι από διερμηνέα. Με βία και απειλές, άρπαξαν τα έγγραφα από τα χέρια των εβραίων που ήταν συγκεντρωμένοι. Ανέθεσαν στον πρόεδρο της κοινότητας το καθήκον να ενημερώσει τις γυναίκες να έρθουν να συναντήσουν  τους συζύγους τους εντός 24 ωρών. Σε διαφορετική περίπτωση θα σκότωναν τους άνδρες. Έπρεπε επίσης να φέρουν μαζί τους όλα τα υπάρχοντά τους: κοσμήματα, χρυσές λίρες, τιμαλφή, μερικά προσωπικά αντικείμενα και τρόφιμα.

Στη σύγχυση που ακολούθησε, και στην άγνοιά τους, οι γυναίκες δεν μπορούσαν παρά να υπακούσουν στη διαταγή. Στις 20 Ιουλίου, σχεδόν όλοι οι Εβραίοι της Ρόδου είχαν συλληφθεί και κρατήθηκαν σε αυτό το αυτοσχέδιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Οι Γερμανοί ξεκίνησαν, με απίστευτη  βαρβαρότητα να τους απογυμνώνουν από ότι πολύτιμο είχαν. Συγχρόνως  λεηλατούσαν τα σπίτια των εβραίων που είχαν εγκαταλείψει βιαστικά. Η ιταλική ανώτατη διοίκηση αναγκάστηκε να εκδώσει μια διαταγή σύμφωνα με την οποία όλα τα εβραϊκά ακίνητα και περιουσιακά στοιχεία κατασχέθηκαν υπέρ του ιταλικού κράτους.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί η ανθρωπιστική στάση που έδειξε ο Τούρκος πρόξενος,  Selahettin Ulkumen, ο οποίος παρενέβη για να σώσει όχι μόνο εβραίους με τουρκική υπηκοότητα αλλά και ολόκληρες οικογένειες, ακόμη και με υποτυπώδη  απόδειξη της τουρκικής ιθαγένειας. Κατάφερε να σώσει από τους Ναζί περίπου 40 Εβραίους που διαφορετικά θα είχαν οδηγηθεί σε θάνατο. Για τις πράξεις του, του απονεμήθηκε μετά τον πόλεμο ο τίτλος «Δίκαιος μεταξύ των Εθνών» από το Yad Vashem.

Η εντολή για την αναχώρηση ελήφθη το μεσημέρι της Κυριακής 23 Ιουλίου. Ξεκίνησε μια ατελείωτη ουρά Εβραίων. Ήταν περισσότεροι από 1.600 άνδρες, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι. Κάποιοι έσερναν  τα λιγοστά προσωπικά τους αντικείμενα, άλλοι τα κουβαλούσαν στην πλάτη τους. Μερικοί δεν περπατούσαν αρκετά γρήγορα. Οι φρουροί, που ακολουθούσαν, συνοδευόμενοι από άγριους Αλσατούς στρατιώτες, τους χτυπούσαν με τον υποκόπανο του  τουφεκιού  τους. Προχωρώντας, πέρασαν μέσα από την πόλη. Οι δρόμοι ήταν άδειοι καθώς οι Γερμανοί είχαν ηχήσει   συναγερμό για αεροπορικές επιθέσεις. Μόλις έφτασαν στο λιμάνι, επιβιβάστηκαν σε τρία πολύ παλιά φορτηγά πλοία. Η παρουσία των εβραίων στο νησί, που χρονολογείται πολλούς αιώνες πίσω, τελείωσε εκείνη τη θλιβερή ημέρα του καλοκαιριού του 1944.

Το ταξίδι  από τη Ρόδο προς το λιμάνι του Πειραιά ήταν φρικτό. Έκανε τρομερή ζέστη και τα πλοία ήταν τόσο γεμάτα, ώστε  από τα αμπάρια δεν μπορούσαν να  ανέβουν στο κατάστρωμα  ούτε να πάρουν αέρα. Επτά άτομα πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και τα πτώματά τους ρίχθηκαν στη θάλασσα.

Έφτασαν στο λιμάνι του Πειραιά στις 31 Ιουλίου 1944 και μεταφέρθηκαν αμέσως στο Χαϊδάρι όπου υπέστησαν βαναυσότητα και εξευτελισμούς . Ο Ερυθρός Σταυρός δεν επιτρεπόταν να τους δώσει τρόφιμα και νερό μέχρι και 36 ώρες μετά την άφιξή τους. Οι γυναίκες χωρίστηκαν από τους άντρες. Απογυμνώθηκαν με τον πιο βάρβαρο τρόπο για να βεβαιωθούν ότι δεν είχαν άλλα κοσμήματα πάνω τους.

Οι Γερμανοί σε μια προφανή προσπάθεια να σπάσουν το ηθικό τους χτυπούσαν άντρες, γυναίκες και παιδιά μερικές φορές μέχρι θανάτου. Κατά τη διάρκεια των τριών ημερών της παραμονής τους στο στρατόπεδο του Χαϊδαριού, άλλοι δέκα από τους εβραίους της Ρόδου πέθαναν.

Στις 3 Αυγούστου, αφού τους αφαίρεσαν  τα χρυσά δόντια και τα γυαλιά τους, οι Γερμανοί οδήγησαν τους εβραίους σε βαγόνια που ήταν προορισμένα για μεταφορά ζώων. Έβαλαν 65 άτομα σε κάθε βαγόνι και σφράγισαν τις πόρτες. Αυτή ήταν η τελευταία «αποστολή» εβραίων από την Ελλάδα. Το ταξίδι για την Πολωνία διήρκεσε 13 ημέρες. Περίπου 100 άτομα πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και τα πτώματά τους ρίχτηκαν στα χωράφια κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών. Έφτασαν στο Άουσβιτς στις 16 Αυγούστου και, μετά τη φρικτή διαδικασία της «διαλογής», 1.200 άτομα, εκείνοι που κρίθηκαν πολύ αδύναμα  για εργασία, στάλθηκαν αμέσως στους θαλάμους αερίου και στα κρεματόρια. Οι υπόλοιποι στάλθηκαν σε καταναγκαστική εργασία σε λατομεία, ανθρακωρυχεία και στους σιδηροδρόμους. Οι γυναίκες βιάστηκαν, αποστειρώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σε απάνθρωπα πειράματα, χωρίς έλεος.

Παρά τη σύντομη παραμονή τους στο στρατόπεδο, οι περισσότεροι πέθαναν από δυσκολίες, αδυναμία και ασθένειες. Μόνο 150 επέζησαν: 120 γυναίκες και 30 άνδρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και μετά την απελευθέρωσή τους από τις Συμμαχικές δυνάμεις, πολλοί από αυτούς πέθαναν από εξάντληση καθώς είχαν γίνει ζωντανοί σκελετοί.

Πηγή: Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος, ” Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων – Μνημεία και Μνήμες”, έκδ. ΚΙΣ – ΓΓΝΓ, Αθήνα 2006, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά.